دکتر قنبری: یک عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف در یک شرکت دانش بنیان ضمن حفظ رویه‌های جاری در پروژه‌های اصیل علمی، باید آمادگی پاسخگویی به نیازهای متغیر صنعتی را نیز بپذیرد و فقط در اين صورت است که می‌توان جایگاه دانشگاه را در صنعت تثبیت کرد و اميدوار بود با اعتمادسازی صنعت به دانشگاه که مبتنی بر حاصل کار است، مقصد دیگری فراروی دانش‌آموختگان دانشگاه قرار گیرد.
دکتر بهرام قنبری عضو هیئت علمی دانشکده شیمی دانشگاه صنعتی شریف، در سال 1377 به عنوان اولین دانش‌آموخته، دکتری خود را در گرایش معدنی از اين دانشکده اخذ کرد. وی بخشی از فعالیت‌های اين مقطع تحصیلی را در گروه پژوهشی پروفسور لیندوی از دانشگاه سیدنی استرالیا بر روی سنتز ترکیبات ماکروسیکلی جدید برای استخراج انتخابی کاتیون‌های فلزی انجام داد. پس از بازگشت به ایران و دفاع از رساله دکتری، به مدت 10 سال در پژوهشگاه صنعت نفت بر روی سنتز، فرمولاسیون و ارزیابی افزایه‌های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی به تحقیق پرداخت و در این مدت در بیش از 40 پروژه صنعتی و پژوهشی مشارکت داشت.
دکتر قنبری پس از 10 سال کار پژوهشی با کوله‌باری از تجربه در سال 1386 به دانشگاه صنعتی شریف بازگشت و به‌عنوان عضو هیئت علمی این دانشگاه مشغول به کار شد و با توجه به تجربیات ارزشمند خود در حوزه صنعت نفت، تصمیم گرفت در کنار تدریس، با بهره‌گیری از تجربیات خود، گامی موثر در رفع مشکلات اين صنعت بردارد. به همین منظور شرکت همای ماندگار انرژی را تاسیس کرد که در زمینه ارزیابی عملکرد مواد شیمیایی و بازدارنده‌ها جهت "تضمین پایداری جریان" (Flow Assurance) فعالیت دارد. این شرکت در سال 1397 با همکاری جمعی از متخصصین و مشاورین ایرانی داخل و خارج کشور در حوزه صنعت نفت تاسیس گردید و ضمن ارایه خدمات فناورانه ارزیابی عملکرد مواد شیمیایی- بازدارنده‌ها نظیر هیدرات گازی، خوردگی فلزات، رسوب‌های معدنی، واکس، لجن‌های نفتی و آسفالتن بر اساس استاندارهای به‌روز جهانی، به فعالیت‌های پژوهشی و مشاوره‌ای خود با شرکت‌های نفت و گاز اشتغال دارد.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های این شرکت با دکتر قنبری عضو هیئت علمی دانشکده شیمی، موسس و مدیرعامل شرکت همای ماندگار انرژی به گفتگو نشستیم. وی در معرفی این شرکت توضیح داد: شرکت دانش بنیان همای ماندگار انرژی با داشتن دو آزمایشگاه مجزا مجهز به امکانات منحصر بفردی از جمله اتاقک ایزوله کار با سولفید هیدروژن و راکتورهای تحت فشار با قابلیت دید، مناسب برای ارایه اجرای آزمون‌های مورد نیاز شرکت‌های نفتی می‌باشد. همچنین این امکانات به قابلیت منحصربفرد پایش لحظه‌ای و ارسال اطلاعات به صورت برخط و قابلیت شبیه‌سازی عملی شرایط عملیاتی میادین نفت و گاز می‌باشند که تاکنون بالغ بر صدها خدمت بر اساس استاندارد 17025 در حوزه آزمون‌های خدماتی برای شرکت در مناقصات صنعت نفت توسط این شرکت اجرا شده است.
به گفته دکتر قنبری این شرکت متشکل از تیمی از متخصصان مجرب است که در کارنامه حرفه‌ای خود سابقه‌ای طولانی در زمینه انجام پروژه‌های متعدد مشاوره‌ای در سطوح ملی و بین المللی و ارایه خدمت منحصربفرد فناورانه تخصصی در صنایع بالادستی نفت و گاز را دارند.
مدیرعامل شرکت در ادامه افزود: از آنجا که دغدغه اصلی شرکت‌های نفت و گاز و شرکت‌های تامین کنندگان افزایه‌ها و بازدارنده‌ها، اطمینان از عملکرد مناسب فرمولاسیون‌های مورد استفاده و کارایی مناسب آنها با کمترین اثرات جانبی است لذا ماموریت این شرکت همراه بودن با نیازهای مشتریان با تمرکز بر ارزیابی نمونه‌ها با دقیق‌ترین و جدیدترین روشهای موجود در کمترین زمان ممکن به همراه مشاوره فنی برای بهبود شرایط عملکرد سنتز بازدارنده‌ها است.
این محقق شریفی در خصوص خدمات فنی قابل ارایه شرکت گفت: از عمده چالش‌های موجود در خطوط انتقال نفت و گاز می‌توان به پدیده‌هایی مانند، تشکیل هیدرات (Hydrate)، واکس(Wax)، آسفالتین (Asphalting)، رسوبات معدنی (Scale)، خوردگی (Corrosion) و رسوب/لجن (Sludge) اشاره کرد. وی افزود: با توجه به تجهیزات به‌روز و تجارب با ارزش موجود در بدنه کارشناسی اين شرکت،گسترش خدمات اين آزمایشگاه مرجع در زمینه ارزیابی افزایه‌های خوردگی و رسوب برای سایر صنایع و مراکز صنعتی مانند نیروگاه‌ها، ذوب آهن و ... در برنامه‌های توسعه جاری شرکت قرار دارد.
دکتر قنبری افزود: تضمین و صیانت از تولید نفت و گاز شامل تمام فعالیت‌هایی می‌شود که اجازه می‌دهد نفت خام و گاز طبیعی بدون بروز مشکل در مسیرخط لوله‌های انتقال به مقصد برسند زیرا هر گونه توقف در انتقال سیالات درخطوط لوله در حوزه گاز و نفت خصوصا در فصولی از سال که تولید تکلیفی است منجر به ایجاد اختلال یا توقف فعالیت یک پالایشگاه یا سایر مصرف کننده‌های سوخت‌های نفتی شود. به عنوان مثال در برخی از خطوط لوله از مواد افزودنی ضروری استفاده می‌شود که یکی از عوارض جانبی نامطلوب آنها ترسیب املاح معدنی موجود در آب همراه سیالات چاه است. در شرایط میدانی، یک خط لوله با قابلیت تولید یک میلیون متر مکعب در روز ممکن است ظرف مدت کمتر از یک هفته با اين رسوبات مسدود شده و توليد در آن متوقف شود. در شرکت همای ماندگار انرژی فرمولاسیون جدیدی در یک میدان گازی مورد آزمایش قرار گرفته است که به کارشناسان عملیات اجازه می‌دهد ضمن استفاده از افزایه مورد نظر، از تاثیر جانبی آن بر انسداد خط لوله گازی به طور کامل جلوگیری شود. به اين ترتیب با بررسی و شناخت عوامل شیمیایی می‌توان فرایندهايی که منجر به تشکیل لجن و رسوب در لوله‌ها می‌شود را شناسایی و با ارایه راهکار آنها را کنترل کرد.
وضعیت گرفتگی و انتهای لوله چاه، با بازدارنده و بدون بازدارنده
وی افزود: از دیگر ماموریت‌های ما، ساخت دستگاه ارزیابی بازدارنده هیدرات، خوردگی و فعالیت در این زمینه است. در این شیوه ارزیابی، بازدارنده خوردگی طبق استانداردهای ASTM G202 – 12 و NACE 1D182 در حضور گاز ترش مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این شرکت تنها شرکت دانش بنیان کشور است که دارای سامانه گاز ترش برای تست‌های خوردگی است. مهم‌تر اینکه از سامانه قفس چرخان (Rotating Cage) ساخت این شرکت برای ارزیابی ویژه افزایه‌های خوردگی استفاده می‌شود. در اینجا برای درک اهمیت محافظت از خوردگی در صنعت نفت باید گفت خط لوله حاوی سیالات نفتی باید بدون وقفه کار کنند و هر گونه اختلال در عملکرد آنها سبب کاهش تولید می‌شود. یکی از شیوه‌های متداول در تضمین جریان سیالات، استفاده از افزایه‌های بازدارنده (هیدرات، تنظیف ترکیبات گوگردی، رسوب، خوردگی و ...) است که مانند داروهایی هستند که یک عارضه را از بین می‌برند ولی ممکن است عوارض دیگری را به همراه داشته باشند که معمولا در پالایشگاه‌ها تولید اشکال کند. پس باید کیفیت این افزایه‌ها از دو جهت بررسی شود: اول از حیث کیفیت کاری که انجام می‌دهند و دوم اینکه اثرات منفی و ثانویه بدلیل عدم سازگاری در کنار سایر سیالات نداشته باشند.
عضو هیئت علمی دانشکده شیمی گفت: علم در حال پیشرفت است و روشهای ما باید همیشه به‌روز باشد. اگر شرکتی بخواهد در این حوزه فعال بماند، باید همواره به‌روز باشد و از روش‌ها و دستگاه‌های جدید در ارزیابی استفاده کند و اين وجه تمایز یک شرکت دانش بنیان با شرکت معمولی است. لازمه همکاری در صنعت نفت علاوه بر موارد بالا محدوده خطای بسیار کم است زیرا هر خطایی در ارزیابی می‌تواند منجر به عاملی در کاهش تولید باشد که پذیرفتنی نیست.
وی اضافه کرد: از دیگر ماموریت‌های ما انطباق روشهای ارزیابی افزایه‌های مختلف برحسب نوع میادین تولید است که معمولا با هم متفاوت هستند. به این معنی که باید متوجه باشیم چه ماده شیمیایی متناسب با چه نوع چاهی است. ارایه اين خدمات نیازمند دقت بسیار بالایی است که از یک میدان به میدان نفتی/گازی دیگر و حتی از یک چاه به چاه دیگر متفاوت است. در اين مورد باید افزایه شیمیایی با توجه به نوع چاه و بسیاری فاکتورهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد تا وقتی سیال خط لوله به پالایشگاه می‌رسد نه تنها از کیفیت لازم برخوردار باشد بلکه حداقل ملزومات زیست محیطی را نیز رعایت کرده باشد زیرا تمام ترکیبات موجود در نفت تمام خطرناکند و هرگونه دور ریز آن منجر به اختلال و تخریب محیط زیست می‌شود.
نکته آخر در شرح وظایف ما که خیلی دلنشین نیست این است که همیشه قضاوت کار سختی است و ما دقیقا در جای یک قاضی نشسته‌ایم. قضاوتی که بسیارحساس است.
شرکت ما خدمات خود را در زمینه ارزیابی افزایه‌های هیدرات گازی درخطوط لوله گاز طبیعی شروع کرد. امروز ما علاوه بر تعیین نقاط تعادلی تجزیه هیدرات به روشهای مختلف، ارزیابی و غربالگری بازدارنده‌های هیدرات، در زمینه بهبود عملکرد بازدارنده‌های هیدرات نیز مشاوره می‌دهیم.
دکتر قنبری بیان کرد: چون حوزه فعالیت شرکت در ساخت تجهیزات و ارزیابی عملکرد مواد شیمیایی است ما کار را با ساخت تجهیزات و ابزار دقیق ارزیابی افزایه‌های بازدارنده‌های سینتیکی هیدرات آغاز کردیم که در حوزه هیدرات باید عملکرد دقیقی داشته باشند. رآکتورهای تحت فشار آزمایشگاه ایزوله این شرکت قابلیت کار تا فشار 200 اتمسفر در حضور گازهایی مانند H2S و CO2 را داراست. از آنجا که در زمان ارزیابی بازدارنده هیدرات، مشاهده آن می‌توانست به دقت در آزمایش کمک کند، بنا بر پیشنهاد کارفرما، راکتورهای این شرکت مجهز به پنجره‌های جانبی است. وی افزود: در یک مثال دیگر به پیشنهاد یکی دیگر از شرکت‌های زیرمجموع شرکت ملی نفت ایران وارد مقوله تولید دستگاه تست دقیق خوردگی (RC) با راکتور شیشه‌ای شدیم که در نوع خود منحصر بفرد است زیرا در این آزمون استاندارد باید کوپن‌های فلزی سنگین با سرعت 1000 دور در دقیقه در محلول مشابه سیال‌های جاری در خطوط لوله گاز طبیعی بچرخد. از آنجا که این شرایط بیشترین شباهت را به شرایط واقعی خط لوله دارد، به کارفرما در کاهش زمان عملیاتی شدن استفاده از افزایه‌های بازدارنده‌های خوردگی در خطوط لوله و افزایش تولید گاز طبیعی کمک موثری می‌کند.
وی تاکید کرد: شرکت‌های فعال در حوزه نفت و گاز باید بسیار دقیق و مورد تایید باشند بنابر اين یک شرکت دانش بنیان در اين حوزه باید کلیه گواهینامه های ایزو موجود در صنعت نفت را داشته باشد. شرکت دانش بنیان همای ماندگار انرژی کلیه گواهی نامه‌های ایزو را دریافت کرده و خوشبختانه در سال پیش موفق به دریافت گواهینامه ایزو 17025 از مرکز ملی تایید صلاحیت اداره استاندارد ایران شد.
ساخت دستگاه ارزیابی بازدارنده رسوب در شرایط تحت فشار (DTB) و دستگاه سنتز و تولید ماده بازدارنده رسوب سازگار با سیالات خطوط لوله گاز از دیگر برنامه‌های در دست اجرای اين شرکت است که با مشارکت دانشگاه در حال انجام است.
دکتر قنبری در پایان سخنان خود گفت: یک عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف در یک شرکت دانش بنیان ضمن حفظ رویه‌های جاری در پروژه‌های اصیل علمی، باید آمادگی پاسخگویی به نیازهای متغیر صنعتی را نیز بپذیرد و فقط در اين صورت است که می‌توان جایگاه دانشگاه را در صنعت تثبیت کرد و اميدوار بود با اعتمادسازی صنعت به دانشگاه که مبتنی بر حاصل کار است، مقصد دیگری فراروی دانش‌آموختگان دانشگاه قرار گیرد.
ما در این شرکت امیدواریم با ایجاد سازوکارهای مناسب فرصتی برای دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها فراهم شود تا در کنار انجام پژوهش‌های اصیل علمی که جایگاه کشور را در جامعه علمی جهانی تعیین می‌کند، علاقه‌مندان به فعالیت‌های صنعتی بتوانند با مشاهده تاثیر نتایج فعالیت صنعتی خود، به اين باور برسند که در رفع مشکلات کشور نقش اساسی دارند.